هرچیز که باید درباره‌ی گرین وال بدانید

حتما شما هم در حین قدم‌زدن در خیابان‌های شهرهای بزرگ، چشمتان به دیوار ساختمانی پوشیده از گیاهان خورده ‌است و حتی اگر کمی به گیاهان علاقه‌مند باشید مجذوب این نوع دیوارها شده‌اید. گیاهان و فضای سبز از گذشته تا به امروز بر روی سلامتی روح و روان و کیفیت زندگی تأثیر زیادی داشته‌اند. در این بین معماران و طراحان فضای شهری نیز همواره در تلاش بوده‌اند تا استفاده از گیاهان را در پروژه‌های خود به حداکثر برسانند. گرین وال یا دیوار سبز از نمونه‌ی این تلاش‌ها است که خیلی زود جای خود را بین طراحی‌های مدرن باز کرد و در بین مردم و معماران به محبوبیت زیادی رسید. در ادامه‌ی مطلب با ما همراه باشید تا بیشتر در مورد این عنصر جذاب معماری بیشتر بدانیم.

گرین وال چیست؟

دیوار سبز که به‌عنوان دیوار زنده و باغ عمودی نیز شناخته می‌شود، در واقع یک سازه‌ی عمودی است که انواع مختلف گیاهان به آن متصل شده است. این گیاهان اغلب در یک محیط رشد که شامل خاک، آب و سنگ قرار می‌گیرند و معمولا دارای سیستم‌های آبیاری داخلی هستند. دیوار سبز با نمای ساختمان یکی نیست. نمای ساختمان به‌عنوان تکیه‌گاه سازه شناخته می‌شود و برای بالارفتن دیوارهای خارجی ساختمان استفاده می‌شود. در صورتی که محیط رشد دیوارهای سبز، بر روی ساختار دیوار و در روی سطح بنا می‌شود. کامل شدن رشد گیاهان در دیوار سبز، بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله: آب و هوا، گونه‌ی گیاهی، عمق بستر خاک، رژیم آبیاری و... . این دیوارها را می‌توان به دیوارهای موجود در سازه متصل کرد یا آن‌ها را به‌عنوان یک سازه‌ی مستقل ساخت.
در کنار دیوارهای سبز معمولی، دیوارهای سبز هوشمند نیز وجود دارند که از لحاظ ظاهری شبیه به همان دیوارهای سبز معمولی هستند؛ اما به دلیل استفاده از هوش مصنوعی و فناوری‌های خاص، دارای ویژگی‌ها و اهداف بیشتری هستند. این دیوارها، علاوه بر اینکه زیبای بصری بسیاری ایجاد می‌کنند به دلیل فناوری بکار رفته در ساخت آن‌ها می‌توانند باعث تصفیه هوا و مرطوب‌سازی محیط شوند. ویژگی‌های دیوار سبز هوشمند را می‌توان از راه دور کنترل و نظارت کرد و تأثیرات آن را افزایش داد.

از چه گیاهانی می‌توان در دیوار سبز استفاده کرد؟

گزینه‌های فراوانی از گیاهان با رنگ‌ها، شکل‌ها و بافت‌های مختلف در گرین وال قابل‌استفاده هستند. بیشتر گیاهانی که در تمام فصول سال سبز هستند، برای دیوارهای سبز مناسب خواهند بود. با این حال باید به شرایط آب‌وهوایی، تابش نور، نیاز به کود و ph خاک توجه کرد. روش رشد گیاه نیز یک عامل تعیین‌کننده برای انتخاب گیاه دیوار سبز است. هر گیاه ممکن است به سه روش عمودی، خمیده و گسترده رشد کند و این باعث ایجاد رقابت بین انواع مختلف گیاهان برای دریافت نور خورشید شود.
سرخس، بوته زنبق، پتوس، فیلودندرون، ساکولنت، بنفشه خزنده و گیاه گندمی یا عنکبوتی از جمله گیاهان مناسب برای دیوار سبز هستند. این گیاهان احتیاج به نگهداری خاصی ندارند و در شرایط نوری کم نیز قابلیت رشد دارند. این گیاهان، رشد بالارونده دارند؛ بنابراین برای استفاده در باغ‌های عمودی مناسب هستند. همچنین؛ بهتر است از گیاهان خانگی و یا استوایی برای دیوارهای سبز داخلی استفاده کرد. زیرا این گیاهان تحمل تغییرات دمایی را ندارند و همچنین حفظ رطوبت موردنیاز آن‌ها در محیط داخلی راحت‌تر است.
یکی از محبوب‌ترین و رایج‌ترین گیاهان برای استفاده در دیوار سبز، خزه‌ی حفظ شده است. در این نوع دیوار، بافت طبیعی خزه و ظاهر آن حفظ شده و به فضاهای داخلی حس شادابی و طبیعت می‌بخشد. این نوع خزه‌ها به نور و رطوبت خاصی برای رشد احتیاج ندارند و برخلاف خزه‌های زنده، امکان کپک‌زدن آن‌ها وجود ندارد.

انواع مختلف گرین وال

به صورت کلی سه نوع دیوار سبز وجود دارد که در ادامه به‌اختصار به بررسی هرکدام می‌پردازیم.

سیستم پانل(Panel system)

در این سیستم از پانل‌های پیش‌ساخته که گیاهان از قبل در آن‌ها کاشته شده‌اند استفاده می‌شود. این پانل‌ها به‌صورت مستقیم روی دیوار ساختمان نصب و توسط یک سازه نیز پشتیبانی می‌شوند.

سیستم نمدی

این گرین وال از یک جعبه‌ی نمدی برای محیط رشد گیاه استفاده می‌کند. گیاهان در این جعبه‌های نمدی قرار می‌گیرند و لوله‌های پلاستیکی از دیوار عبور می‌کنند و نمد را مرطوب نگه می‌دارند تا شرایط رشد گیاه فراهم شود.

سیستم داربست

در این نوع از دیوارها، گیاهان داخل ظرف‎های بسته شده روی داربست رشد می‌کنند و ریشه در گلدان دارند. در واقع داربست به سازه‌ای اطلاق می‌شود که از میله‌های فلزی یا چوبی تشکیل شده است و وظیفه‌ی هدایت مسیر رشد گیاه را بر روی داربست که مانند پرده می‌ماند، بر عهده دارد.

فواید و مزایای دیوار سبز

دیوارهای سبز دارای مزایای بی‌شماری هستند؛ اما در کل می‌شود آن‌ها را به دو دسته‌ی عمومی و خصوصی تقسیم‌بندی کرد. بااین‌حال باید در نظر داشت که هر نوع از این دیوارها مزایای خاص خودشان را دارند. ما در ادامه به تعریف کلی مزایای دیوارهای سبز می‌پردازیم.ایجاد و بهبود زیبایی‌شناختی فضا: یکی از مهم‌ترین مزایای دیوار سبز، احیای فضایی است که کمتر به آن پرداخته شده است و در واقع نادیده گرفته شده است. ایجاد زیبایی بصری توسط دیوار سبز، هویت تازه‌ای به فضا می‌بخشد.

کاهش گرمایش شهری

بازگرداندن پوشش‌های گیاهی به محیط شهر، باعث وقوع یک فرایند خنک‌کننده‌ی طبیعی مانند فتوسنتز می‌شود. اگر به‌صورت استراتژیکی دیوار سبز را در محیطی قرار دهیم، گیاهان با شکستن جریان هوای عمودی باعث خنک‌شدن هوا می‌شوند.

بهبود کیفیت هوا

دیوارهای سبز از طریق فتوسنتز باعث کاهش دمای محیط و سطح آلودگی هوا می‌شوند. همچنین؛ این دیوارها باعث ایجاد عایق حرارتی ساختمان می‌شوند که در نتیجه، تقاضا برای مصرف برق کمتر می‌شوند و آلاینده‌های کمتری در هوا آزاد می‌شوند.

حفاظت از ساختمان

نوسانات دما در طولانی مدت باعث آسیب رساندن به نمای ساختمان و کاش طول عمر آن می‌شود. گرین وال یک لایه‌ی اضافی خارجی است و همانند عایق حرارتی عمل می‌کند. همچنین از نمای بیرونی در برابر اشعه‌ی uv و باران محافظت می‌کند، اثر فشار باد را بر روی درها و پنجره‌ها کاهش می‌دهد.

بهبود کیفیت هوای فضای داخلی

اکثر مردم، حدودا 80-90درصد وقت خود را در فضای داخلی (خانه، محل کار، پاساژها و... .) می‌گذرانند. در نتیجه؛ همواره تحت‌تأثیر سیستم گردش هوای داخلی هستند.
هوایی که در ساختمانی در جریان است که توسط یک دیوار سبز پوشیده شده به‌مراتب کیفیت بهتری نسبت به ساختمان بدون پوشش گیاهی دارد. وجود گیاهان در خانه نیز همین تأثیر را خواهد داشت. این پوشش‌های گیاهی در فضای داخلی، آلاینده‌های موجود در هوا مانند تولوئن، زایلن، اتیل بنزن و... را حذف می‌کنند.

کاهش سروصدا

سطح پوشش گیاهی در دیوار سبز، صداهایی با فرکانس بالا را مسدود می‌کند و همانند عایق صوتی عمل می‌کند. بیش از 30 سال است که در امتداد آزادراه‌ها، اتوبان ها و خطوط راه‌آهن از گیاهان به این منظور استفاده می‌شود.

بهبود سلامتی و رفاه

گفته می‌شود ساختمان‌هایی که دارای پوشش گیاهی هستند، اثرات مثبت بیشتری بر سلامت انسان می‌گذارد. مطالعات نشان داده‌اند افرادی که در معرض گیاهان باشند و دسترسی بصری به پوشش گیاهی داشته باشند، دارای رضایت شغلی بیشتری هستند و بهره‌وری بیشتری نیز دارند. عموما محیط‌هایی که مشخصه‌هایی از طبیعت را در خود دارند باعث کاهش استرس می‌شوند و با تصفیه هوای محیط، در کاهش ناراحتی و افزایش خلاقیت و آسودگی خاطر موثر هستند.

عملکرد دیوار سبز چگونه است؟

دیوارهای سبز تقریبا ساختاری مانند دیوارهای معمولی دارند؛ یک ساختار اسکلتی با قسمت‌هایی که گل‌ها و گیاهان از آن‌ها آویزان شده‌اند. عملکرد گریل وال به نوع سیستم آن بستگی دارد. برخی از دیوارهای سبز دارای لوله‌های مخفی هستند که وظیفه آبیاری به گیاهان را بر عهده دارند، درحالی‌که بعضی دیگر از این دیوارها احتیاج به آبیاری دستی دارند.
این دیوارها، با فاصله به دیوار اصلی و یا به قاب‌های سازه‌ای متصل می‌شوند و اغلب دارای گلدان‌ها و یا کیسه‌های خاک هستند که شرایط رشد گیاه را بر روی دیوار فراهم می‌کند. توصیه می‌شود که در فضاهای خارجی این گلدان‌ها یا کیسه‌های خاک حداقل یک‌بار در سال تعویض شوند و اگر دیوار سبز در فضای داخلی وجود دارد، بهتر است دو بار در سال تعویض گلدان و خاک انجام گیرد.

معایب گرین وال

درست است که دیوار، به یک عنصر جذاب در طراحی معماری تبدیل شده‌اند؛ اما بهتر است برخی از پیامدهای بلندمدت نصب دیوارهای سبز را بدانیم. در ادامه به چند مورد از این معایب اشاره می‌کنیم.

خسارت ناشی از شاخ‌ و برگ‌های دیوار سبز

به دلیل اینکه این دیوارها در معرض باد و باران هستند، برخی از ساختمان‌ها به دلیل سقوط شاخه‌ها یا حرکت آن‌ها آسیب‌دیده‌اند. همچنین اگر شاخه‌ها فراتر از ساختار خود رشد کنند می‌توانند دیوارها را خراش دهند و یا سازه‌های پایین‌تر از خود را دچار آسیب کنند.

حفظ رطوبت

با پوشیده شدن دیوارها توسط گیاهان زنده، ساختمان فرصت خشک‌شدن کامل را پیدا نمی‌کند. بدون قرارگرفتن در معرض باد و خورشید، ساختمان‌ها بسیار زودتر از حالت عادی شروع به خراب‌شدن می‌کنند. این مسئله در مورد دیوارهای داخلی هم صدق می‌کند. رطوبت مزمن باعث آسیب‌زدن به دیوارهای خشک، بتن و آجر می‌شود.

حشرات موذی و آفات

گرین وال، حشرات موذی و آفات را به خود جذب می‌کند. همین مسئله باعث آسیب‌زدن به دیوارها، سازه‌ها و لوله‌ها می‌شود و مشکلی اساسی ایجاد می‌کند.

دیوار سبز مصنوعی

یکی از راه‌حل‌هایی که برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی ناشی از دیوارهای سبز مطرح است استفاده از دیوارهای سبز مصنوعی است. این دیوارها ظاهری زیبا دارند و با استفاده از آن‌ها دیگر لازم نیست نگران نگهداری، آفات، سیستم‌های زهکشی، خاک و آب باشید. این دیوارهای سبز مصنوعی بسیار واقع‌گرایانه و طبیعی به نظر می‌رسند و همچنین بسیار بادوام هستند. ظاهر همیشه سبزی دارند و به دیوار ساختمان‌ها آسیب نمی‌رسانند. یکی دیگر از مزایایی که این مدل از دیوارهای سبز دارند این است که می‌توان از پوشش‌های گیاهی متنوع‌تری استفاده کرد. در واقع در دیوارهای سبز مصنوعی دیگر محدودیت انتخاب گیاه موردنظر مطرح نیست.
هزینه اولیه‌ای که صرف دیوار سبز مصنوعی می‌شود بسیار کمتر از حالت طبیعی آن است و در ادامه نیز هزینه‌ی نگهداری اضافی ندارد. این نوع دیوار احتیاج به نور ندارد و بهترین بخش این است که هرگز احتیاج به آبیاری آن نیست. مورد آخر نه‌تنها در زمان و هزینه صرفه‌جویی می‌کند؛ بلکه از خساراتی همانند نشت آب در دیوارها، سقف‌ها و کف ساختمان نیز جلوگیری می‌کند.

مواردی که باید حین اجرای دیوار سبز به آن توجه کرد

شاید مهم‌ترین موردی که باید به آن توجه داشت، مقدار نور و آب موردنیاز گیاهان باشد. آبیاری در این دیوارها نقشی اساسی در زنده نگه‌داشتن گیاهان و رشد آن‌ها دارد. کنترل‌کردن سیستم آبیاری دیوار سبز ضروری است؛ زیرا اگر این سیستم مختل شود، گرین وال دیگر قادر به دریافت آب نیست و خطر جدی گیاهان را تهدید می‌کند. خاک مصرفی در این سیستم‌ها باید قدرت جذب آب بالایی داشته باشد که ضمن آبرسانی مناسب به گیاهان، میزان آب مصرفی را نیز کاهش دهد.
اگر نور موردنیاز گیاهان در محیط فراهم نباشد، می‌توان از پروژکتورهای مخصوص بر روی دیوار استفاده کرد. گیاهان نیاز به جریان هوا دارند؛ بنابراین باید دقت شود که دیوار در محیطی بنا شود که هوا بتواند آزادانه در اطراف آن جریان داشته باشد. علاوه بر این، وزن باری که دیوار سبز بر روی دیوار اصلی می‌اندازد باید به‌درستی محاسبه شود. انتخاب سیستم مناسب دیوار سبز، انتخاب مجری مناسب طرح، طراحی مناسب پانل‌ها، نوع پوشش گیاهی و نوع بستر کاشت از دیگر مواردی است که باید در اجرای دیوار سبز به آن توجه کرد.

سخن آخر

امروزه استفاده از دیوار سبز به‌عنوان یک مفهوم نوین در زمینه معماری و طراحی محیط‌زیست، از اهمیت بسیاری برخوردار است و به‌تدریج در سطح شهر و فضاهای عمومی در حال گسترش است. استفاده از این دیوارها، چه به حالت مصنوعی چه به حالت طبیعی، به‌عنوان بخشی از طبیعت در فضای شهری، از یکنواختی محیط جلوگیری می‌کند و به ارتقا زیبایی بصری و تجربه زندگی شهروندان کمک می‌کند. استفاده از گیاهان در دیوارهای عمودی باعث آرامش و سلامت روحی افراد در محیط می‌شود و حس اتصال به طبیعت را به همراه دارد.
برخی بر این باورند که هزینه‌ی نصب و نگهداری از دیوارهای سبز بسیار زیاد است و صرفه اقتصادی ندارد، اما کارشناسان معماری و طراحان در این مورد عقیده دارند که مزایای کلی آن‌ها بیشتر از هزینه اولیه نصب و نگهداری آن‌ها است. گرین وال به عنوان یک استراتژی توسعه‌ی پایدار در شهرها در نظر گرفته می‌شود و نه تنها به بهبود زیبایی بصری کمک می‌کند بلکه در بلندمدت تاثیرات زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی نیز ایجاد می‌کند.